Lịch Sử Hình Thành Ấm Trà Tử Sa

Bộ ấm trà Tử Sa được sản xuất tại thị trấn Định Thư, thành phố Nghi Hưng, tỉnh Giang Tô, quê hương tôi (thời xưa gọi là Dương Tiên).
Dân gian có câu“Nhân gian chu bảo hà túc cử - Khải như dương tư đầu nhất hoàn” đã cho thấy sự quý giá của đồ gốm Tử Sa

Bộ ấm trà Tử Sa

Thành phố Nghi Hưng nằm ở bờ phía tây của hồ Thái Hồ ở tỉnh Giang Tô, giáp với huyện Trường Hưng ở tỉnh Chiết Giang ở phía bắc và thành phố Thường Châu ở tỉnh Giang Tô ở phía nam. Khu vực này có nhiều núi non trùng điệp và những dòng sông uốn lượn, rất giàu đồ gốm nên còn được gọi là Thủ đô đồ gốm.

Thành phố cổ Nghi Hưng, Trung Quốc

Ngay từ bốn ngàn năm trước, cư dân nguyên thủy ở đây đã làm chủ được công nghệ làm gốm. Từ các di chỉ văn hóa thời đồ đá mới được phát hiện ở Nghi Hưng, người ta đã khai quật được nhiều mảnh đồ gốm màu đỏ cát, đồ gốm màu đỏ đất sét, đồ gốm đen tráng trắng và đồ gốm màu xám.

Các di chỉ văn hóa thời đồ đá mới được phát hiện ở Nghi Hưng

Phương pháp tạo hình đồ gốm chủ yếu là làm thủ công. Những họa tiết ô vuông đơn giản có thể được nhìn thấy trên đồ gốm đất sét đỏ sau này. Các vật chứa dưới dạng bát, chậu và nồi đã được phát hiện trong số các di tích văn hóa khai quật từ tàn tích của triều đại nhà Thương và nhà Chu. Trong số đó, đồ gốm đỏ nung cát vẫn được làm thủ công, giữ nguyên những hoa văn thô sơ, đơn giản. Đồ gốm đen và đồ gốm xám chủ yếu được làm bằng bàn xoay, có hình dạng đồng nhất và các loại trang trí mới như chạm khắc và khoét rỗng. Vào thời điểm này, đồ gốm màu nâu có nhiệt độ nung cao hơn cũng được nung. Thân gốm màu nâu cứng. Về mặt công nghệ nung, có thể đã tiến triển từ nung hở sang nung kín, nhiệt độ buồng lò đã được nâng lên khoảng 100℃.
Ở thời điểm này, công nghệ làm gốm đã bước vào giai đoạn hoàn thiện.

Phương pháp tạo hình đồ gốm

Mặc dù khu vực Nghi Hưng có lịch sử làm đồ gốm trong hàng nghìn năm, nhưng vẫn có nhiều ý kiến ​​khác nhau về thời điểm bộ ấm trà bằng đất Tử Sa ra đời và thời điểm hình thành phương pháp và hệ thống sản xuất độc lập và hoàn chỉnh.
Câu chuyện được lưu truyền rộng rãi nhất là câu chuyện về các nhà sư ở chùa Kim Sa và Cống Xuân làm ấm trà. Theo truyền thuyết, vào thời nhà Minh, có một ngôi chùa Kim Sa cách thị trấn Định Thư, Nghi Hưng khoảng mười dặm về phía tây nam. Lão hòa thượng Trí Tĩnh của chùa Kim Sa giỏi luyện đất sét và có tài làm gốm độc đáo. Hàng ngày Ông bình tâm tĩnh khi nhào đất sét vào khuôn, sau đó dùng nó để làm bình. Dùng dụng cụ để nặn thành hình tròn, sau đó khoét rỗng phần giữa thân bình, thêm nắp, dán keo vào vòi và tay cầm, rồi nung trong lò nung để sử dụng cá nhân. Chiếc bình do vị sư già này làm có kỹ thuật tinh xảo và hình dáng đặc biệt. Nhưng vị sư già này lại là người hoài nghi và lập dị, ông từ chối truyền lại kỹ năng của mình cho bất kỳ ai. Có một học giả địa phương tên là Ngô Nhất Sơn đến chùa học, người hầu của ông tên là Cống Xuân. Một ngày nọ, Cống Xuân nhìn thấy lão hòa thượng đang pha trà, liền lẳng lặng quan sát. Theo thời gian, Cống Xuân nhìn thấy và nhớ lại phương pháp pha trà của lão hòa thượng. Vào thời gian rảnh rỗi, ông thường dùng phần bùn thải lắng xuống đáy bình sau khi nhà sư già rửa tay, nặn thành một chiếc ấm trà nhỏ bằng tay không. Hình dáng của ấm trà này rất kỳ lạ, được Cống Xuân chế tác dựa trên mắt cây bạch quả bên cạnh chùa. Nó bắt chước thiên nhiên và giống như một "nút thắt cây", khiến nó trông đặc biệt mộc mạc và thanh lịch. Sau khi nung, cát ấm và mịn, rất hấp dẫn. Nó tốt hơn một chút so với loại do nhà sư già làm. Từ đó, Cống Xuân bắt đầu làm ấm trà, phương pháp làm ấm trà cũng lan truyền tại địa phương, sau đó người ta còn dùng đất sét sau khi lắng xuống. Chiếc nồi do Cống Xuân làm ra được gọi là “Nồi Cống Xuân” và đã trở thành chiếc nồi nổi tiếng trong lịch sử.

Câu chuyện về các nhà sư ở chùa Kim Sa và Cống Xuân làm ấm trà

Câu chuyện làm ấm trà Cống  Xuân đã được truyền lại hàng trăm năm, nhưng phương pháp tạo hình đất Tử Sa truyền thống không phải là ngẫu nhiên. Nguồn gốc của nghề làm ấm trà bằng đất Tử Sa không phải bắt đầu từ các nhà sư ở chùa Kim Sa và Cống Xuân. Đó là tinh hoa của nghề thủ công được đúc kết qua quá trình lao động chăm chỉ và thực hành của những người thợ thủ công lành nghề qua nhiều thế hệ. Một số học giả suy luận rằng bộ ấm trà Tử Sa có nguồn gốc từ thời Bắc Tống, chủ yếu dựa trên một số tác phẩm văn học thời đó, đặc biệt là bài thơ của Mai Diệu Thần trong tuyển tập Vạn Lăng: "Hoàng đế nếm thử long trà nướng hàng năm, và các quan chức trà Hái nụ trước khi mưa. Hương đã vào cung Trung Đô, và chất lượng đang cạnh tranh để được truyền lại cho gia đình Thái Phủ. Suối nước lạnh của những viên đá nhỏ giữ lại hương vị ban đầu, và sản phẩm đất Tử Sa mới tràn ngập hoa xuân. Ngô trung nội sử tài đa thiểu? Tòng thử thuần giang bất túc khoa .Trong thời nhà Thanh, với sự thay đổi trong phương pháp uống trà, đất Tử Sa ấm trà cũng đạt đến đỉnh cao phát triển. Vào thời nhà Minh, trà bánh đã bị bãi bỏ và trà búp, tương tự như trà xanh chiên hiện tại, đã trở nên phổ biến. Phương pháp uống trà cũng thay đổi Tử Sa sang pha, và dần dần phong cách pha trà trong ấm trà đất Tử Sa hoặc ấm trà bằng sứ đã được hình thành. Sự thay đổi trong cách uống trà này cũng thúc đẩy sự phát triển của ấm trà.

Ấm trà đất Tử Sa hiện đại chế tác bởi các nghệ nhân nổi tiếng bằng đất sét màu tím

Màu sắc của đất Tử Sa tinh tế, tao nhã, mang khí chất cao quý, phù hợp với khí chất tao nhã của giới văn nhân thời phong kiến, vì thế rất được ưa chuộng. Nhiều học giả và nhà văn đã tranh nhau sưu tầm và tham gia sản xuất. Chiếc "Bình lớn Đông Pha có quai" hiện rất nổi tiếng được cho là do Tô Đông Pha thiết kế. Nhiều nhà văn nổi tiếng thời nhà Minh và nhà Thanh đã tham gia vào việc sản xuất, viết thư pháp và vẽ ấm trà bằng đất Tử Sa. Chẳng hạn như Đổng Khải Xương, Trịnh Bản Kiều, Trần Hồng Thọ, Trần Kế Như, v.v. Trong số đó, người đầu tiên phải kể đến là Trần Hồng Thọ (Mãn Thịnh), một nhà thư pháp và họa sĩ thời nhà Thanh. Ông đã phát huy phương pháp khắc chữ trên ấm trà bằng đất Tử Sa, nâng cao đáng kể gu thẩm mỹ nghệ thuật và văn hóa của đồ gốm đất Tử Sa và phát triển nghề thủ công thực tế này thành một tác phẩm nghệ thuật thực tế có giá trị đánh giá cao.

Màu sắc của đất ấm Tử Sa

Sự tham gia của giới trí thức vào sản xuất ấm trà bằng đất Tử Sa đã thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của nghề gốm đất Tử Sa. Sau khi đặt mua ấm trà đất Tử Sa hoặc cung cấp mẫu thiết kế, nhiều nhà trí thức không chỉ đưa ra quan điểm và ý kiến ​​riêng mà còn đích thân giám sát quá trình sản xuất. Sở thích và mối quan tâm của họ có ảnh hưởng tinh tế đến những người thợ làm ấm trà, nâng cao trình độ thẩm mỹ và đánh giá của họ. Đặc biệt, những người thợ thủ công có trình độ hiểu biết văn hóa nhất định đã lấy cảm hứng từ giới trí thức và thể hiện phong cách mới trong các tác phẩm của mình. Sự tương tác và hợp tác giữa giới trí thức và thợ thủ công đã tạo nên nền văn hóa đất Tử Sa thương mại. Người dân cũng hưởng ứng và một lượng lớn ấm trà thương mại mang ý nghĩa văn hóa đã xuất hiện trên thị trường, thúc đẩy sự phát triển của nghệ thuật ấm trà bằng đất Tử Sa và đưa nghề thủ công thực tế này lên một tầm cao mới.

Sự tham gia của giới trí thức vào sản xuất ấm trà bằng đất Tử Sa

Lý Trung Phương và Từ Hữu Tuyền là những đại diện tiêu biểu trong số nhiều học trò của Sử Đại Bân. Trong ngành gốm sứ, "Ba đại sư về đất Tử Sa" ám chỉ Sử Đại Bân, Lý Trung Phương và Từ Hữu Tuyền. Lý Trung Phương là đệ tử đứng đầu của Sử Đại Bân, ông kế thừa truyền thống gia đình từ sư phụ, ảnh hưởng sâu sắc đến nghệ sĩ trẻ này. Phong cách của Đại Bân là “trang nghiêm, tao nhã và cổ xưa”, trong khi các thế hệ sau nhận xét rằng Lý Trung Phương “có thể cạnh tranh với Lý Trung Phương về sự khéo léo trong văn chương”.

Ấm Tử Sa Lý Trung Phương ( 李仲芳)

Được chế tác với đường nét tinh tế, thể hiện sự khéo léo và tài năng của Lý Trung Phương trong nghệ thuật chế tác ấm tử sa.

Ấm Tử Sa Từ Hữu Tuyền ( 徐友泉)

Với thiết kế độc đáo và sáng tạo, ấm tử sa của Từ Hữu Tuyền phản ánh sự kết hợp giữa truyền thống và đổi mới trong nghệ thuật chế tác.

Ấm Tử Sa Sử Đại Bân ( 时大彬)

Là người thầy của Lý Trung Phương và Từ Hữu Tuyền, Sử Đại Bân đã tạo ra những tác phẩm ấm tử sa mang đậm phong cách cổ điển và tinh tế.

Huệ Mạnh Thần (khoảng 1598-1684) chủ yếu làm ra những chiếc bình nhỏ, ít bình cỡ trung bình và rất ít bình cỡ lớn. Ấm trà bằng đất Tử Sa do ông làm ra vừa đơn giản vừa thanh lịch, ông là nghệ sĩ nổi tiếng sau Thạch Đại Bân.

Được chế tác bởi nghệ nhân Huệ Mạnh Thần (惠孟臣), từ thời Minh (1368-1644)

Dương Bành Niên (1796-1850) là một nghệ nhân làm ấm trà nổi tiếng thời Gia Khánh, nhà Thanh. Ấm trà của ông giản dị, tự nhiên, có nét quyến rũ tự nhiên. Đặc biệt, ông đã hợp tác với Trần Hồng Thọ ở huyện Lệ Dương gần Nghi Hưng để tạo ra "Nồi Mạn Sinh". Các dòng chữ thư pháp và hội họa được khắc trên bề mặt ấm, tạo nên cơ chế sáng tạo và thưởng thức kết hợp hình dáng ấm trà đất Tử Sa với thư pháp, hội họa, thơ ca và khắc ấn, đưa nghệ thuật đất Tử Sa lên một tầm cao mới.

Chiếc ấm Tử Sa do Dương Bành Niên (杨彭年) chế tác, với sự tham gia khắc thư pháp của Trần Mạn Sinh (陈曼生)

Biên tập: Nguyễn Thuý Hiền